THÔNG TIN CƠ BẢN VỀ MÔN-ĐÔ-VA

VÀ QUAN HỆ VIỆT NAM – MÔN-ĐÔ-VA

I. THÔNG TIN CHUNG

- Tên nước: Cộng hoà Môn-đô-va (Republic of Moldova)

- Thủ đô: Ki-si-nhốp (Kisinau)

- Ngày Quốc khánh: 27/8 (1991)

- Vị trí địa lý: nằm ở Đông Nam châu Âu, giữa 2 con sông Đơ-nét-xtrơ và Pơ-rút, phía Bắc, Đông và Nam giáp U-crai-na, phía Tây giáp Ru-ma-ni.

- Diện tích: 33.800 km2  

- Khí hậu: ôn đới lục địa. Nhiệt độ trung bình tháng 1 là -4 độ C, tháng 6 là +28 độ C.

- Dân số:  3,55 triệu người (tháng 1/2017).

- Dân tộc: người Môn-đô-va – 64%, người Nga – 13%, người U-crai-na – 14%, người Ga-gau-dơ – 3,5%, người Bun-ga-ri – 2%.

- GDP:  5,1 tỷ USD (năm 2013), 5,7 tỷ USD (2014), 6 tỷ USD (2015) và 6,86 tỷ USD (2016).

- GDP đầu người: 3.319 USD/năm (năm 2013), 2.233 USD/năm (năm 2014) và 1.845 USD/năm (năm 2015), 1.872 USD/năm (2016).

- Đơn vị tiền tệ: đồng Leu (MDL), 1 USD = 18,0 MDL (ngày 20/6/2017).

- Tôn giáo: Đạo Chính thống

- Ngôn ngữ: tiếng Môn-đô-va, tiếng Ru-ma-ni.

- Lãnh đạo chủ chốt:

     + Tổng thống: I-go Đô-đôn (Igor Dodon) được bầu ngày 13/11/2016;

     + Thủ tướng: Pa-ven Phi-líp (Pavel Filip) được phê chuẩn ngày 20/01/2016.

     + Chủ tịch Quốc hội: An-đơ-ri-an Can-đu (Andrian Candu) được bầu ngày 23/01/2015.

     + Bộ trưởng Ngoại giao và Hội nhập Châu Âu: An-đơ-rei Gan-bu (Andrei Galbur) được bổ nhiệm ngày 20/01/2016. Ông Gan-bu đồng thời giữ chức vụ Phó Thủ tướng.

II. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ

Nhà nước phong kiến Môn-đô-va bị Thổ Nhĩ Kỳ thống trị hơn 300 năm (từ 1533).Theo hòa ước Nga – Thổ năm 1871, các vùng tả ngạn sông Đơ-nhét-xtra và một số vùng đất khác của Môn-đô-va sáp nhập vào Nga. Năm 1912, sau chiến tranh Nga – Thổ, các vùng còn lại sáp nhập nốt vào Nga. Năm 1918, Ru-ma-ni chiếm đóng Ki-si-nhốp và toàn bộ vùng Be-sa-ra-bia của Môn-đô-va. Năm 1924, thành lập Cộng hòa tự trị Môn-đô-va trong thành phần U-crai-na. Ngày 2/8/1940 thành lập nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Môn-đô-va trong Liên bang CHXHCN Xô viết.  

Sau khi Liên Xô tan rã, ngày 27/8/1991 Môn-đô-va tuyên bố là quốc gia độc lập, đổi tên thành Cộng hòa Môn-đô-va.

III. THỂ CHẾ NHÀ NƯỚC VÀ  ĐẢNG PHÁI CHÍNH TRỊ

Sau khi Liên Xô tan rã, Môn-đô-va tuyên bố độc lập ngày 27/8/1991.

- Hiến pháp được thông qua năm 1994.

- Thể chế chính trị: Dân chủ Nghị viện (từ tháng 7/2000).

+ Tổng thống là người đứng đầu Nhà nước, do toàn dân bầu, nhiệm kỳ 4 năm. 

+ Quốc hội là cơ quan lập pháp cao nhất, có 1 viện, gồm 101 đại biểu, do dân bầu trực tiếp, nhiệm kỳ 4 năm. Cuộc bầu cử Quốc hội gần nhất diễn ra ngày 30/11/2014. Hiện nay là Quốc hội khóa 20.

Số lượng ghế trong Quốc hội Môn-đô-va hiện nay như sau:

+ Đảng Xã hội - 25 ghế;

+ Đảng Dân chủ Tự do - 21 ghế;

+ Đảng Cộng sản - 20 ghế;

+ Đảng Dân chủ - 19 ghế;

+ Đảng Tự do - 13 ghế;

+ Nghị sỹ tự ứng cử - 03 nghị sỹ.

Liên minh đa số tại Quốc hội Môn-đô-va hiện nay được thành lập ngày 11/01/2016 gồm 56/101 nghị sỹ, chủ yếu là đại diện Đảng Dân chủ (34 nghị sỹ), tiếp đến là đại diện Đảng Tự do, Đảng Dân chủ - Tự do và một số nghị sỹ độc lập.

          + Chính phủ là cơ quan hành pháp tối cao. Thủ tướng được Tổng thống chỉ định và Quốc hội thông qua. Tổng thống theo kiến nghị của Thủ tướng bổ nhiệm thành viên Nội các và Lãnh đạo các cơ quan hành pháp trung ương.  

- Đảng phái chính trị: Môn-đô-va theo hệ thống đa đảng.

Các đảng lớn là: Xã hội, Dân chủ Tự do, Dân chủ, Cộng sản.  

 IV. KINH TẾ

   Hiện nay, Môn-đô-va bị xếp vào nhóm nước kém phát triển nhất trong SNG. Khó khăn lớn nhất của nền kinh tế là sự mất cân đối cơ cấu nghiêm trọng, nông nghiệp chiếm 16,2% GDP, công nghiệp – 20%, dịch vụ - 63,4% (năm 2013), phụ thuộc bên ngoài về năng lượng, nợ nước ngoài lớn (trên 5 tỉ USD) chưa có khả năng chi trả.

  Phần lớn lãnh thổ Môn-đô-va là đất trồng trọt nên Môn-đô-va có tiềm năng lớn về nông nghiệp – chăn nuôi, thu hút 1/3 lực lượng lao động. Những mặt hàng nông sản chủ yếu của Môn-đô-va là nho, rượu nho, thuốc lá, dầu thực vật, trong đó chế biến và sản xuất rượu nho là ngành kinh tế chủ lực của Môn-đô-va.

Từ năm 2001 đến 2005, kinh tế Môn-đô-va tăng trưởng khá: GDP tăng trung bình từ 6-7,5%. Từ năm 2006 -2012, tốc độ tăng trưởng giảm - GDP tăng khoảng 3-4%. Năm 2013 GDP tăng 8,9%; sản xuất công nghiệp tăng 7%, sản xuất nông nghiệp tăng 41%, lạm phát ở mức 2,8%. GDP Môn-đô-va trong năm 2014 đạt 5,7 tỷ USD, tăng 11% so với 2013, năm 2015 đạt 6 tỷ USD, năm 2016 đạt 6,86 tỷ USD.

Về kinh tế đối ngoại: Trong những năm gần đây, Môn-đô-va chủ động đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa, giảm lệ thuộc vào Nga. Năm 2014, tổng giá trị xuất nhập khẩu của Môn-đô-va đạt 7,65 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 2,34 tỷ USD (giảm khoảng 1% so với 2013), nhập khẩu đạt 5,31 tỷ USD (tăng khoảng hơn 1% so với 2013). Năm 2015, tổng giá trị xuất nhập khẩu của Môn-đô-va đạt 5,94 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 1,96 tỷ USD (giảm 16%), nhập khẩu đạt 3,98 tỷ USD (giảm 25%).

Trong năm 2016, xuất khẩu của Môn-đô-va đạt 2 tỷ USD, nhập khẩu đạt 4 tỷ USD.

Các đối tác thương mại chính của Môn-đô-va là Ru-ma-ni, I-ta-ly, Đức, Vương quốc Anh, Ba Lan, Ai-len, Bê-la-rút, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, Nga.

  V. CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI

Môn-đô-va đặt mục tiêu gia nhập EU là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại, tích cực vận động các nước EU trong vấn đề miễn thị thực, tự do thương mại, giải quyết cuộc xung đột tại Pri-đơ-nhe-xtrô-vie. EU là một trong những đối tác quan trọng nhất của Môn-đô-va với 50% tổng kim ngạch xuất khẩu và 70% tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Môn-đô-va.

Môn-đô-va đã ký Hiệp định Liên kết với EU ngày 29/11/2013 tại Hội nghị Đối tác Phương đông tại Lít-va và ký phần kinh tế Hiệp định này ngày 27/6/2014 tại Brúc-xen.

Môn-đô-va là thành viên của Liên hợp quốc, Tổ chức an ninh và hợp tác Châu Âu (OSCE), Cộng đồng Các quốc gia độc lập (SNG), Tổ chức “Vì dân chủ và phát triển kinh tế” - GUAM (gồm 4 nước U-crai-na, Môn-đô-va, Gru-dia và A-déc-bai-gian), Tổ chức hợp tác kinh tế Biển Đen (BSEC). Môn-đô-va gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) tháng 7/2001.

QUAN HỆ VIỆT NAM – MÔN-ĐÔ-VA

Ngày 11/6/1992, Việt Nam và Môn-đô-va đã thiết lập quan hệ ngoại giao. Đại sứ Việt Nam tại U-crai-na kiêm nhiệm Môn-đô-va. Đại sứ Môn-đô-va tại Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam.

Đại sứ Môn-đô-va tại Trung Quốc kiêm nhiệm Việt Nam hiện nay là ông Aureliu Ciocoi. 

Đại sứ Việt Nam tại U-crai-na kiêm nhiệm Môn-đô-va hiện nay là ông Nguyễn Minh Trí, trình Quốc thư ngày 08/10/2014.

1. CHÍNH TRỊ - NGOẠI GIAO

Việt Nam và Môn-đô-va có quan hệ hữu nghị truyền thống. Trước đây, trong khuôn khổ hợp tác Việt - Xô, Bạn đã giúp ta đào tạo cán bộ, chuyên gia trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, trao đổi đoàn các cấp rất ít.

Tháng 10/2002, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã gặp và trao đổi ý kiến với Tổng thống Môn-đô-va Vô-rô-nhin tại Hội nghị cấp cao Cộng đồng Pháp ngữ tại Li-băng.

2. HỢP TÁC KINH TẾ - THƯƠNG MẠI

Quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai nước còn hạn chế. Kim ngạch thương mại Việt Nam – Môn-đô-va năm 2013 đạt 5,11 triệu USD, tăng 36% so với năm 2012, trong đó xuất khẩu của Việt Nam đạt 4,16 triệu USD, tăng 26%; nhập khẩu của Việt Nam từ Môn-đô-va đạt 0,95 triệu, tăng 103%.

Trong năm 2014, xuất khẩu của Việt Nam sang Môn-đô-va đạt 1.354 nghìn USD, nhập khẩu đạt 1.315 nghìn USD. Trong năm 2015, xuất khẩu của Việt Nam sang Môn-đô-va đạt 387 nghìn USD, nhập khẩu đạt 3,1 triệu USD.

Trong năm 2016, xuất khẩu của Việt Nam sang Môn-đô-va đạt 436 nghìn USD, nhập khẩu đạt 3.304 nghìn USD.

Trong 3 tháng đầu năm 2017, xuất khẩu của Việt Nam sang Môn-đô-va đạt 121 nghìn USD, nhập khẩu đạt 593 nghìn USD.

Mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam là thủy sản, nhập khẩu chủ yếu từ Môn-đô-va là lúa mỳ, dược phẩm.

Nhân chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống  Môn-đô-va Vô-rô-nhin (27/2-1/3/2003), hai bên đã thành lập Uỷ ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật. Tuy nhiên, hai bên mới chỉ tiến hành hai khoá họp: khoá họp thứ nhất vào tháng 3/2003 (tại Hà Nội) và Khoá họp thứ 2 vào tháng 10/2007 (tại Ki-si-nhốp).

Kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Môn-đô-va

giai đoạn 2013 – 2017 (triệu đô la Mỹ)

(Nguồn: Tổng cục Hải quan)

3. CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT Ở MÔN-ĐÔ-VA rất ít (khoảng 10 người), đa số đã xây dựng gia đình với người địa phương.

4. HIỆP ĐỊNH ĐÃ KÝ       

-         Hiệp định hợp tác thương mại (năm 2000).

-         Hiệp định miễn thị thực cho hộ chiếu ngoại giao và công vụ (năm 2003).

-         Quy chế Uỷ ban Liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật (năm 2003).

-         Thoả thuận hợp tác giữa Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Phòng Thương mại và Công nghiệp Môn-đô-va (năm 2003).

-         Nghị định thư về trao đổi ý kiến giữa hai Bộ Ngoại giao (năm 2003)./.